Hoe herken je deze leerlingen? 

Het is een misvatting dat hoogbegaafde leerlingen in een schoolsetting eenvoudig te identificeren zijn. Vaak denkt men nog dat deze leerlingen te detecteren zijn door te kijken naar hoge cijfers, een leergierige houding of de mogelijkheid om te kunnen lezen voor ze de overstap maken naar het lager onderwijs. Uiteraard zijn er hoogbegaafde leerlingen die aan dit profiel voldoen, maar zij vormen niet de meerderheid.  

Mensen zijn van nature uit sociale wezens. Bij een groep horen is heel lang noodzakelijk geweest om te kunnen overleven. Sommige hoogbegaafde kinderen willen helemaal niet anders zijn dan hun klasgenoten en gaan zich aanpassen aan de groep zodat hun uitzonderlijk potentieel al snel niet meer opvalt.  Een discrepantie tussen het niveau van functioneren thuis en op school ontstaat vaak zeer snel.  

Wanneer het contrast tussen enerzijds de onderwijsbehoeften (o.a. niveau, tempo, aanbod)van de hoogbegaafde leerling en anderzijds het onderwijsaanbod te groot is, kan dit ook leiden tot afwezig, clownesk en/of storend gedrag. Deze kinderen handelen vanuit verveling of zetten (bewust) negatief gedrag in om toch maar opgemerkt te worden. 

Onderwijsnoden

Hoogbegaafde leerlingen hebben specifieke onderwijsnoden. We geven per ontwikkelingsdomein wat kenmerken mee. Dit zijn algemene kenmerken en verschillen sterk tussen hoogbegaafde leerlingen onderling.

Cognitief domein

Kenmerken: grote leerhonger, onderzoekende houding, abstract denken, extreem goed geheugen analytisch vermogen, grote denk- en leersprongen, scherpe waarneming, creatief denken, …

Om tegemoet te komen aan de grote denk- en leersprongen die hoogbegaafde leerlingen maken, kunnen basisvaardigheden op een versneld tempo doorlopen worden en is er minder oefening nodig. Onnodig herhalen kan nefast zijn voor deze leerlingen. 

Persoonlijkheidsdomein

Kenmerken: autonomie, perfectionisme, faalangst, rechtvaardigheidsgevoel, hypersensitief, kritische ingesteldheid, humor, intens, complex, …

Om tegemoet te komen aan hun intensiteit van beleving kunnen bepaalde existentiële thema’s, zoals de dood of de zin van het leven, besproken worden. Hoogbegaafde leerlingen hebben hier op jonge(re) leeftijd al complexe gedachten over. Vaak hebben ze ook vragen over deze existentiële thema’s. Probeer hun vragen zo eerlijk mogelijk te beantwoorden op hun niveau.

Fysiek domein

Kenmerken: energiek, lichamelijke onrust, zenuwachtig gedrag, moeilijk stilzitten, snel en veel praten, competitief gedrag, weinig of net veel slaap nodig, ..

Om tegemoet te komen aan hun lichamelijke onrust, die zich soms vertaalt in tics (bijvoorbeeld: wiebelen met benen of tikken met de vingers) kan samen met de leerling gezocht worden naar niet storende manieren om hun energie uiting te geven. Zo is het minder storend om op je eigen been te trommelen met je vingers en op de tafel.

Sociaal domein

Kenmerken: empathisch, ongeduldig, invoelend, moeite met hiërarchie, voorkeur voor eerlijkheid en authenticiteit, drang naar diepe contacten, …

Om tegemoet te komen aan hun kritische houding ten opzichte van hiërarchie is het belangrijk dat je als leerkracht authentiek bent. Wanneer je een rol ‘speelt’, dan doorprikken hoogbegaafde leerlingen dat meteen. 

Hoe aan deze onderwijsbehoeftes voldoen?

Scholen die erin slagen aan de onderwijsbehoeften van hoogbegaafde leerlingen tegemoet te komen voldoen vaak aan volgende kenmerken. 

• De school heeft een duidelijke visie over hoe zij omgaan met en zorg dragen voor hoogbegaafde leerlingen. Deze visie is omgezet in een uitgewerkt hoogbegaafdheidsbeleid waar er naast oog voor de cognitieve noden evenzeer aandacht is voor het zijnsluik van de hoogbegaafde leerling.
• Er is gedragenheid binnen de schoolteam m.b.t. hoogbegaafdheid. 
• De school zet sterk in op het volgen van het ontwikkelingsniveau van de leerling.
• Er is een goede samenwerking en open communicatie tussen ouders, school en eventueel CLB vanaf de start van de schoolloopbaan.
• De school durft haar grenzen erkennen en communiceren naar de ouders.

Uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen: een groep apart

De onderwijsbehoeften van uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen (IQ > 145) liggen vaak te ver buiten het onderwijsaanbod en de -aanpak van het reguliere onderwijs.  Meermaalse versnelling of verminderd schoollopen in combinatie met thuisonderwijs is voor deze kinderen en jongeren vaak de enige optie om aan hun onderwijsbehoeften te voldoen en om zo vroegtijdige schooluitval en ernstige psychische problemen te voorkomen