WAT ZEGT DE WETENSCHAP OVER HOOGBEGAAFDHEID?

Er bestaan verschillende modellen (o.a. Renzulli, Mönks, Gagné) en theorieën over wat hoogbegaafdheid juist is en hoe het zich laat zien.  Het gemeenschappelijke kenmerk van al deze modellen is dat er steeds sprake is van een veelheid aan factoren (persoonlijke- en omgevingsfactoren) die van invloed zijn op de ontwikkeling van de hoogbegaafde. 

We zetten graag een aantal kenmerken volgens bekende modellen  in de kijker.

Cognitieve factoren 

In 1904 poneerde Alfred Binet de richtlijn dat een IQ-score van 130 de ondergrens vormt om te spreken van hoogbegaafdheid. Bij een IQ-score van 145 of meer is er sprake van uitzonderlijk hoogbegaafdheid. 

Hieronder kan je de Gauss curve terugvinden m.b.t. de spreiding van intelligentie over de gehele populatie. 

De alom gekende Gauss curve geeft een dimensionale meetlat weer met de verhouding tussen een IQ-getal en hoeveel mensen verhoudingsgewijs deze waarde hebben. Dit geeft een vertekend beeld: het lijkt alsof die groep aan het uiterste staartje heel gelijkend is. Ze worden als één groep gezien: dé hoogbegaafden. Dit klopt niet met de werkelijkheid. Binnen deze groep is er sprake van veel diversiteit en graduele verschillen binnen de gemeenschappelijke kenmerken.

Zijnsfactoren 

Sinds de jaren 2000 benadrukken modellen naast de intellectuele factoren ook meer de zijnsfactoren die kenmerkend zijn voor hoogbegaafden. 

Het model van Tessa Kieboom (2002) is hiervan een voorbeeld. Zij plaatst het zijnsluik van de hoogbegaafde op gelijke voet met het cognitieve luik.  

Het Delphi-model (2007) komt tot volgende omschrijving van hoogbegaafdheid.

‘Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker die complexe zaken aankan. Hij/zij is autonoom, gedreven en nieuwsgierig van aard. Je herkent hem/haar als een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij/zij  schept plezier in creëren.’

Uniek aan de totstandkoming van het bovenstaande model is dat er hier vertrokken werd vanuit de innerlijke beleving van de hoogbegaafde zelf aangezien veel hoogbegaafden zich niet konden vinden in de bestaande theorieën en vonden dat er teveel nadruk lag op het hoge IQ.